FIFA standaard, ontdekking #5

De jaarlijkse BOSS studiereis ging dit jaar naar Sao Paulo en Rio de Janeiro in Brazili?. Als een van de docenten RE&H (Real Estate and Housing) was ik mee op deze geweldige en leerzame reis. Voor mij was dit een ?stedelijke ontdekkingsreis?. Hieronder mijn vijfde ontdekking.
Op een van de laatste dagen van onze reis is een excursie georganiseerd naar een van de honderden favelas die Rio telt. We bezoeken Rocinha, een van de grootste en gelegen tegen de steile berghellingen van de stad. Volgens de gemeente wonen er ongeveer 60.000 mensen maar volgens onze gids meer dan drie keer zo veel.
Sommigen van de studenten hebben het gevoel dat het rondkijken in de favela een soort armoede toerisme is. Maar Anna, onze gids, is het daar niet mee eens. Zij betoogt het tegenovergestelde en wil dat het beeld van de favela als broedplaats van geweld en armoede bijgesteld wordt. In de favela wonen voornamelijk hardwerkende mensen die hun leven redelijk op orde hebben. Het merendeel van de bewoners behoort tot de nieuwe middenklasse van dit land en zij willen geen drugsproblemen maar goed onderwijs voor hun kinderen.
In de favela wonen de arbeidskrachten van Rio de Janeiro. De mensen die in de bouw werken, in de huishouding en in de winkels. Hier wonen de chauffeurs van bussen, taxi?s en de metro, de koks en de bediening in de restaurants.
Anna legt uit dat de gebouwen in de favela er misschien armoedig uitzien maar dat de constructie sterk en betrouwbaar is. De bouwvakkers die overdag de formele stad bouwen wonen hier en hebben verstand van constructies en het storten van beton. Zij weten ook hoe je illegaal elektra aftapt. Toch zie je dat de wijk en de huizen een chaos zijn en woningen vaak van beroerde bouwkundige en technische kwaliteit. Het leven in de favela is niet gezond. Het stinkt er vanwege het open riool, de huizen zijn slecht geventileerd, en in de zomer is de hitte ondragelijk.
De favelas van Rio de Janeiro zijn de laatste vijftig jaar gebouwd. Tijdens de snelle groei van de stad vond de gemeente het wel best. De bouw van woningen was niet bij te houden. Toch staat in de Braziliaanse grondwet dat de overheid zorg moet dragen voor fatsoenlijke huisvesting van haar burgers.
Het gedogen van de illegale wijken in de afgelopen decennia heeft grote consequenties. Het oplossen van de enorme problemen in de favelas is een van de grote opgaven van deze stad. Ik zie het als herstelwerkzaamheden voor de gemeente.
De transformatie gaat in stappen en start met de zogenaamde “pacificatie”. Eerst worden de drugscriminelen door leger en politie verdreven. Dat gaat soms gepaard met veel geweld. We lezen in de krant over de razzia-achtige aanvallen van de politie maar ook over de verdwijning van onschuldige burgers.
Daarna zijn speciale politie-eenheden nodig om de situatie te handhaven. Maar het grote werk zit in het proces van “urbanisatie”. Dat is het aansluiten van de duizenden op elkaar gepropte huizen op een rioleringssysteem, het aanleggen van stromend water, elektra en data. Maar ook het registreren van eigendomsgrenzen en het vaststellen van bouwhoogten is onderdeel van het werk. Daarnaast worden sportvoorzieningen, scholen en ziekteposten gebouwd en moet een systeem van gezondheidszorg worden opgezet.
Het verbeteren van de huizen en het maken van een bruikbare infrastructuur is en een enorm ingewikkelde opgave. In eerste instantie heeft de gemeente een aantal woningen gesloopt en vervangen door nieuwbouw flats. We hebben het ook gezien in S?o Paulo. In Rio zijn mensen niet tevreden over deze vernieuwing. De woningen zijn volgens onze gids klein, duur en van slechte kwaliteit. Bovendien moeten mensen nu gaan betalen voor voorzieningen zoals elektra en belasting. En we horen dat de belastingen in dit land zo hoog zijn, zoals in het westen, maar dat de voorzieningen het niveau hebben van een derde wereld land. De gemeente is gestopt met deze vorm van sociale huisvesting en zoekt naar een alternatief.
Anna legt uit dat de meeste mensen daarom nog niet weten of urbanisatie de verandering brengt die zij wensen. Het is een zoektocht en de overheid heeft nog een lange weg te gaan. Ook in het winnen van vertrouwen. Onlangs heeft president Dilma Rousseff voorgesteld een lift te bouwen in Rocinha. Maar een lift is wellicht het laatste wat deze mensen nodig hebben. De woede hierover is groot want Dilma zoekt volgens de bewoners politiek gewin met een mooie lift. Deze mensen willen geen lift maar liever rioleringen en waterleidingen en zij wensen eerst betere gezondheidszorg en fatsoenlijk onderwijs voor hun kinderen. Is dat minder sexy voor een politicus?
De protesten van de afgelopen maanden gaan over deze problematiek. Zij gaan over het dure leven en de hoge belastingen, over dure woningen die all??n betaalbaar zijn met een dubbel inkomen, over de oneerlijke verdeling van de welvaart, over de slechte infrastructuur, over de enorme bureaucratie, de corruptie en vriendjespolitiek en, zoals we Nederlandse kranten lezen, over de kosten van het openbaar vervoer.
Maar de woede gaat ook over de enorme bedragen die worden uitgegeven aan het komende wereld kampioenschap voetbal en de Olympische spelen. Allemaal dure stadions, “dansen naar de pijpen van de FIFA”, chique voorzieningen voor de bobo’s en de elite. Alles FIFA kwaliteit!
De woede over dit kwaliteitsverschil is groot. Op verschillende plaatsen in de stad zien we protesten en de mensen eisen daar FIFA standaard onderwijs, FIFA standaard openbaar vervoer en FIFA standaard gezondheidszorg. En natuurlijk ook FIFA standaard woningen.