Informatie Asymmetrie

Op dinsdag 19 maart a.s. gaat mijn college voor BK4050 op de Tu Bouwkunde in Delft over informatie en communicatie in de bouw. Een van de aspecten die ik zal behandelen is de ?informatie asymmetrie?. Dit begrip komt uit de economie maar we hebben er in de bouw zeker mee te maken.
De bakker op de hoek verkoopt brood, de slager vlees en de groenteboer groente en fruit. Dat doen zij puur uit eigen belang. De transacties van vraag en aanbod zijn overzichtelijk en beperkt. Maar het systeem wordt onduidelijk en onzichtbaar als je de stad bekijkt. Honderden winkels kopen en verkopen producten en per dag vinden er duizenden transacties plaats. Als we de wereld beschouwen gaat de complexiteit van het systeem onze verstandelijke vermogens ver te boven. En toch functioneert het systeem en hebben we dagelijks eten op ons bord. Het systeem is onzichtbaar en ingewikkeld maar het werkt door geld, en het mechanisme van vraag en aanbod en de informatie die daarvoor nodig is. Het eigenbelang van de ??n staat zo in dienst van de gehele maatschappij. Het systeem van de vrije markt is beschreven door de ?vader van de economie? Adam Smith (1737-1790) in zijn beroemde boek The Wealth of Nations.
Neoliberale economen zweren bij dit systeem en zij stellen dat, hoe minder de overheid zich er mee bemoeit hoe beter het systeem zal functioneren. En toch gaat het, ook na de deregulering van de afgelopen decennia, enorm fout. Dat voelen we sinds de economische crisis van 2008 dagelijks. En de problemen zijn nog lang niet opgelost. Een van de redenen waarom het, volgens sommigen utopische, systeem niet werkt is beschreven door de Nobelprijswinnaar en econoom Joseph Stiglitz. Hij stelt dat door Informatie Asymmetrie, dit ideale economische systeem niet kan bestaan. Er is een zekere mate van controle nodig om het systeem in toom te houden. (Wat Adam Smith trouwens ook al onderkende).
Stel dat je een tweedehands auto wilt kopen. Je ziet ‘m voor je: de autoverkoper. Het is de meest betrouwbare mens van de wereld die alleen maar ?prima autootjes verkoopt waarin oude omaatjes hebben gereden?. Toch zal jij nooit weten wat de kwaliteit van de auto is, want alleen de verkoper heeft die informatie. Als hij alles zou vertellen zou je de auto waarschijnlijk niet kopen. De verkoper heeft er geen belang bij alles eerlijk aan jou te vertellen. Hij heeft (veel) meer informatie dan jij en jij zult de gok moeten nemen: kopen of niet? Dit is Informatie Asymmetrie.
Overal zien we de economie van vraag en aanbod functioneren en overal zien we ook dat het fout kan gaan. Wat dacht je van aandelen? Resultaten uit het verleden geven geen garanties voor de toekomst. De verkoop van aandelen WorldOnline die gepaard ging met het achterhouden van belangrijke informatie. Gesjoemel met de jaarstukken van Griekenland, Enron en Ahold? Duurzaam geproduceerde groente en vlees? Weet je zeker dat het duurzaam is of betaal je te veel voor soep met paardenkoppen?
In de bouw is het niet anders. Als ik een architect of aannemer opdracht geef, weet ik dan zeker of hij/zij de capaciteiten bezit om mijn vraag vorm te geven of mijn gebouw te maken? Gaat mijn gebouw straks niet lekken omdat achteraf blijkt dat de architect geen goede details kon maken? (Bij een van mijn aanbestedingen schreven twee architectenbureau’s een in met hetzelfde gebouw? Huh, wie moet ik dan vertrouwen?) Kan ik er van op aan dat alles degelijk en volgens contract wordt gemaakt? Of moet ik een opzichter naast elke timmerman zetten om dat te controleren? Krijg ik dat duurzame hout waar ik voor betaal of wordt er met de papieren gerommeld? Is de constructieve berekening echt goed of moet ik contra expertise inhuren? En is mijn gebouw degelijk genoeg ontworpen zodat het gezond is voor mijn gezin of de mensen van mijn bedrijf.
Allemaal vragen die spelen in de markt en die met de asymmetrie van informatie te maken hebben. Moeten we op de eerlijkheid van mensen vertrouwen of moeten we meer en meer gaan regelen en controleren? Het is een dilemma en ik ben er nog niet uit. Jij wel?
Lezen:
Hans Achterhuis, De Utopie van de vrije markt. Lemniscaat 2010
John Cassidy, Wat als de markt faalt. Ambo 2010 (vertaling)
Op het web: Miscommunicatie-grootste-oorzaak-faalkosten-bouw