Slopen of renoveren? Deel 3, Sociale duurzaamheid

Sociale duurzaamheid is misschien wel de lastigste component van de drie die ik in het kader van ?slopen of renoveren? beschouw, ook voor professionals, zoals beleidsmakers, bouwers, architecten en ontwikkelaars. Vooral omdat sociale duurzaamheid moeilijk meetbaar of ?smart? te maken is. Maar voor politici is dit wellicht het meest ?verkoopbare? aspect van duurzaamheid. Want, wat hebben zij aan getallen over energie of sloopafval waar ook de burger niets van begrijpt? Nee, de politicus begrijpt veel meer van het sociale weefsel in de buurt, leefbaarheid, gezondheid en veiligheid op straat. Daar worden zij op aangesproken, daar gaat hun werk over en het is de wereld van hun kiezers. Zeker op lokaal niveau.
Er kan veel gezegd worden over sociale duurzaamheid maar ik beperk mij voor nu tot de sociale duurzaamheid in relatie tot het behoud, of de sloop van gebouwen (zoals in mijn twee eerdere blogs besproken). Elke locatie, elke wijk, elke stad of elk dorp heeft haar eigen sociale structuur en zal dus specifiek beoordeeld moeten worden. De vragen die horen bij ons voorbeeld zijn: wat betekent de sloop van de kantoren voor de mensen die er werken? Wat betekent sloop voor de buurt en de stad? Wat betekent sloop van de huizen voor de mensen die daar wonen? Wat betekend sloop voor de geschiedenis van de stad en wat wordt de betekenis van al die nieuwe gebouwen voor de wijk, de buurt en de stad?
De gebouwen van de Parooldriehoek zijn gebouwd als werkgebouwen voor de kranten Trouw, Parool en Volkskrant. Nu die bedrijven zijn verhuisd wil Amsterdam en de nieuwe eigenaar Stadgenoot dit stuk stad transformeren van werkgebied naar een gebied met ca. 600 woningen en 13.000 m2 bedrijvigheid; waaronder een hotel. Daarvoor is al een compleet stedenbouwkundig ontwerp klaar. In de folders van het projectbureau staat het als volgt:?De Parooldriehoek krijgt een prettige, levendige uitstraling. In de hoogte van de gebouwen is rekening gehouden met de bestaande bebouwing in het gebied. Aan de Wibautstraat komen op de begane grond commerci?le ruimtes die kunnen dienen als winkel, caf? of andere voorziening?.
En architect Busquets, die het stedenbouwkundige plan heeft ontworpen stelt:?Dat zorgt voor meerwaarde voor de hele buurt. Van daaruit kijk ik ook naar de bereikbaarheid en de veiligheid. De schaalgrootte die we voor ogen hebben, maakt het mogelijk om bijvoorbeeld de metrostations opnieuw in te richten. Het toevoegen van licht en activiteit zorgt ervoor dat mensen zich veiliger voelen om de metro te nemen?. Ook noemt de architect de toekomstwaarde van de nieuwe gebouwen die opgericht gaan worden.
Het klinkt zoals alle plannen klinken en moeten we daarvoor alles slopen? In het plan is te zien dat de gehele stedenbouwkundige structuur van de driehoek totaal verandert alsof er geen geschiedenis is. Men lijkt weinig waardering te hebben voor de gebouwen uit de tweede helft van de vorige eeuw. We slopen alles ook al gaat dat ten koste van het beeld van de stad, van de geschiedenis, van de bestaande structuur die, zoals de site van de Parooldriehoek schetst, ?soms verwarrend is?, ?niet geheel aansluit bij de rest van de buurt of logisch past in de stedenbouwkundige structuur?. Maar is dit erg? Deze discussie wordt niet gevoerd over de binnenstad van Amsterdam die soms net zo onlogisch in elkaar zit en waar ook slechte gebouwen staan. Is het zeker dat het in de driehoek veiliger wordt en dat er een prettige levendige uitstraling ontstaat? En kan een structuur niet worden verbeterd met de bestaande gebouwen? Zou die markante Parooltoren niet het gewenste hotel kunnen worden?
Eerlijk gezegd heb ik geen kant en klare oplossing voor dit vraagstuk. Ook niet vanuit een duurzaam perspectief. Dat komt omdat ik een buitenstaander ben. Het duurzame perspectief wordt niet door mij bedacht maar bepaald door de mensen uit de buurt. Door met hen te spreken kom je achter de sociale structuur.? De mensen die er wonen, de mensen die er ondernemen en werken bepalen het sociale weefsel en het “thuis voelen”. Sociaal gaat niet over stenen en beton maar sociaal gaat over mensen. Lees Jane Jacobs? en je weet weer waar sociaal over gaat. Om de sociale waarde van een wijk te begrijpen zal je moeten onderzoeken. Er moet over nagedacht worden en over gediscussieerd. Als dat niet gebeurt, zou de oplossing wel eens niet duurzaam kunnen worden. Een stad of een wijk is niet toevallig duurzaam, sociaal, veilig of levendig.
Ik vind, zoals ik in mijn eerdere blog stelde, Amsterdam niet duurzaam en de crisis laat dat overduidelijk zien. We bouwen nog steeds slechte gebouwen, we renoveren beroerd, we slopen te gemakkelijk.
Maar de crisis helpt ook. Omdat het crisis is, vertraagd de ontwikkeling van de stad, en ook de plannen voor de Parooldriehoek. Het Volkskrantgebouw wordt een broedplaats, het Trouwgebouw een restaurant met een Club, en de Parooltoren een verzamelgebouw van diverse bedrijven. Er ontstaat nieuwe levendigheid, een nieuwe sociale structuur, nieuwe veiligheid op straat, nieuwe activiteiten en een mengeling van wonen en werken, van recreatie en bedrijvigheid. Een groot deel van de doelstellingen van de gemeente zijn bereikt! En dat door de gebouwen niet te slopen! Nu alleen de energie nog.
Slopen of renoveren. Vanuit een financieel oogpunt was het slim om te slopen. Vanuit een duurzaam oogpunt niet. En nu de crisis de bouw treft blijkt dat slopen financieel ook niet altijd slim is. U kunt dat lezen in een artikel over de “Dudokhaken” in Amsterdam Nieuw West. Ik vond dit artikel in het NRC van 5 maart 2011: NRC slopen of renoveren