Winkels in het kamp #1

Er wonen in het Za?atari kamp circa 80.000 mensen en een aantal heeft een winkel of werkplaats gebouwd. Het zijn er meer dan 3.000 en het aantal groeit gestaag. De winkels zijn een belangrijk onderdeel van de economie van het kamp. Het is een informele economie omdat er door de overheid of de UNHCR geen regels zijn gesteld en er geen vergunningen worden afgegeven. De mensen nemen het initiatief en overheid en UNHCR gedogen. Dit blijkt een dilemma en dit dilemma wordt zichtbaar nu het riool en waterleidingnet aangelegd wordt. Moet men deze informele, maar uiterst belangrijke financi?le pijler op gaan nemen in een stedenbouwkundige ontwikkeling? Moet informeel formeel worden? Waarom zou dat moeten en wanneer is dat gewenst?
De vele winkels zijn vooral te vinden aan de twee hoofdstraten, de Champs-?lys?es en de Yasmin Street daar loodrecht op. Maar ook in de vele zijstraten zie je overal werkplaatsen, eettentjes en winkeltjes. Het is een bonte verzameling. Alles is te koop en in de werkplaatsen wordt gemaakt wat men in het kamp nodig heeft: schommels, banken, daken. De groente in de winkels is verser dan in de supermarkten van Amman, de gegrilde kip is vers, smaakvol en goedkoop, er worden fietsen gerepareerd en bruidsjurken verkocht. Voor een goedkope zonnebril hoef je niet lang te zoeken.
Bij de oprichting van het kamp waren en veel spanningen. Hulpverleners werden door de vluchtelingen bedreigd en aangevallen; met stenen bekogeld. Toen de oorlog uitbrak kwamen er dagelijks tot 5.000 mensen tegelijk aan in het kamp en die mensen moesten allemaal een tent, matras, dekens, eten krijgen. Op het hoogtepunt telde het kamp circa 200.000 mensen. Dat was een enorme logistieke operatie en dat ging, en dat is begrijpelijk, niet altijd vlekkeloos.
De toenmalige kampmanager heeft de rust terug doen keren, onder andere, door de mensen een aantal vrijheden te verlenen. Bijvoorbeeld om een winkel of bedrijfje te starten. Hij cre?erde een soort vrijstaat. Doordat mensen hierdoor hun eigen leven vorm konden geven, keerde eigenwaarde terug en namen de spanningen af.
Deze vrijheid heeft een keerzijde. De hulpverleners zijn verantwoordelijk voor de primaire leefomstandigheden van de vluchtelingen maar hebben geen verplichtingen naar de bedrijfjes. Nu er een rioleringssysteem en een drinkwaternetwerk wordt aangelegd worden wel de woningen maar niet de bedrijfjes aangesloten. De vrijheid lijkt nu een beperking want veel werkplaatsen, eettentjes en winkels hebben water nodig en een riolering. Mooi detail is dat overal de elektra al illegaal is afgetapt.
Ook de Jordaanse overheid bemoeit zich niet met dit, ondertussen uiterst belangrijke economische en sociale fenomeen van het kamp. Er zijn geen regels of vergunningen en er wordt door de ondernemers geen belasting betaald. Het is begrijpelijk dat de producten goedkoop zijn. Dit deel van het kamp kan je, zoals ik het zie, niet lang meer negeren. Deze economie en haar infrastructuur zal op een gegeven moment opgenomen moeten worden in de stedelijke ordening en in een bestuurlijke en juridische ordening.
Een mogelijke oplossing of eerste stap is dat de winkels een offici?le aansluiting krijgen en dat in ruil daarvoor de kosten voor water, riool en elektra in rekening worden gebracht. Eventueel gekoppeld aan een bedrijfsvergunning.
Je kan bedenken dat het ook belangrijk is omdat, als dit kamp langer blijft bestaan, het wellicht een nieuwe gemeente wordt. En voor een goed functionerende gemeente is kadastrale registratie, eigendomsrecht, vergunningen, gelijke behandeling van burgers, rooilijnen, bouwkundige afspraken, het betalen van belasting en nutsvoorzieningen, vuilnisophaal e.d. een noodzaak. Maar ook voor de ondernemers is een offici?le status interessant omdat men dan leningen zou kunnen krijgen en groeien.
Een gemeentelijk systeem is niet alleen binnen de grenzen van het kamp belangrijk maar juist ook voor de relatie met omliggende gemeentes. Daar zal men de huidige economische- en rechtsongelijkheid op den duur zeker niet accepteren. En ook voor de mensen in het kamp is dit gewenst want je wilt niet in een situatie terecht komen waarin de Jordaanse bevolking dit voortrekken van de Syri?rs niet meer accepteert waardoor opnieuw ongewenste spanningen kunnen ontstaan.
Het aanleggen van de water en rioleringsleidingen voor het hele kamp gaat twee jaar duren. Een mooie tijd om een goed plan te maken het geschetste dilemma op te lossen en deze economie ook officieel onderdeel te maken van een stedelijke en gemeentelijke structuur.